31 ottobre 2010 - XXXI domenica del tempo ordinario

2Tessalonicesi 2,1-2

Riguardo alla venuta del Signore nostro Gesù Cristo e al nostro radunarci con lui, vi preghiamo, fratelli, di non lasciarvi troppo presto confondere la mente e allarmare né da ispirazioni né da discorsi, né da qualche lettera fatta passare come nostra, quasi che il giorno del Signore sia già presente (o: imminente).

1 Ἐρωτῶμεν δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοί, ὑπὲρ τῆς παρουσίας τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡμῶν ἐπισυναγωγῆς ἐπ' αὐτόν, 2 εἰς τὸ μὴ ταχέως σαλευθῆναι ὑμᾶς ἀπὸ τοῦ νοὸς μηδὲ θροεῖσθαι μήτε διὰ πνεύματος μήτε διὰ λόγου μήτε δι' ἐπιστολῆς ὡς δι' ἡμῶν, ὡς ὅτι ἐνέστηκεν ἡ ἡμέρα τοῦ κυρίου.

L'operetta di S. Tommaso Contra impugnantes Dei cultum et religionem (Contro coloro che combattono il culto di Dio e la vita religiosa) ci riporta a una pagina poco nota della storia della Chiesa, a uno scontro che - negli anni 1250-60 - oppose dell’Università di Parigi gli insegnanti tradizionalmente provenienti dal clero secolare ai nuovi, provenienti dai nuovi ordini mendicanti. I vecchi maestri volevano che ai nuovi fosse precluso l'insegnamento, vedendovi una deviazione della vita religiosa, che fino a quel momento aveva assunto la sola forma monastica. Circolava un libretto De periculis novissimorum temporum (I pericoli degli ultimi tempi, opera di Guglielmo di Sant’Amore), dove si contestava la nuova forma di vita religiosa e si sosteneva in particolare che i frati non dovevano predicare, insegnare né fare attività apostolica. Si arrivava a riconoscere in loro quei falsi maestri che sarebbero stati segno dell'imminente avvento dell'anticristo e della fine dei tempi.
S. Tommaso risponde con questa operetta, che nella sua V parte, al capo 5, esamina la questione se i tempi dell'anticristo - e della fine - siano imminenti.

Quod autem non longe sint tempora novissima, ex hoc probare volunt quod apostolus dicit, I Cor. X,11: nos sumus in quos fines saeculorum devenerunt; et I Ioan. II,18: filioli, novissima hora est; et Hebr. X,37: qui venturus est veniet, et non tardabit; et Iac. V,9: ecce iudex ante ianuam assistit. Ex quibus omnibus habere volunt, quod cum a temporibus apostolorum, quando haec dicebantur, iam tantum temporis sit elapsum, quod nunc prope immineat tempus Antichristi. Quae quidem verba si sic intelligant ut tempus Antichristi propinquum esse denuntient, eo modo loquendi quo temporis quantuncumque spatium in sacra Scriptura breve solet accipi in comparatione aeternitatis, secundum quem modum dicitur I Cor. VII,29: tempus breve est; in nullo reprehensibiles inveniuntur. Sed tamen haec eorum assertio ad suam sententiam confirmandam efficaciam non habebit; quia videlicet volunt astruere quod nunc sunt cavenda illa pericula quae propinquissimis temporibus Antichristi praedicuntur futura, et quod per religiosos qui nunc sunt, evenient; de quibus inquiri volunt a praelatis. Si autem ex his verbis aliquod diffinitum tempus significari volunt, utpote quod Antichristus veniet intra septem annos, aut centum, aut mille; inveniuntur praesumptuosissimi multis auctoritatibus convicti. Dominus enim Act. I,7, quaerentibus discipulis de hoc ipso, respondit: non est vestrum nosse tempora vel momenta quae pater posuit in sua potestate; ex quo argumentatur Augustinus in epistola ad Hesychium, quod si non est eorum nosse, multo minus aliorum. Et Matth. XXIV,36: de die autem illa et hora nemo scit, neque Angeli caelorum. Et hoc idem habetur Marc. XIII,32, et II Thess. II, 2: non moveamini a vestro sensu quasi instet dies domini. Et Augustinus ad Hesychium loquens: dixisti: Evangelium dicit, de die et hora nemo scit. Ego autem, inquit, pro possibilitate intellectus mei dico, neque mensem neque annum adventus ipsius sciri posse. Ita enim hoc videtur sonare tanquam non possit sciri quo anno venturus sit, sed posset sciri qua hebdomade annorum, vel qua decade; et infra: quod si ne hoc quidem comprehendi potest, quaero utrum sic saltem possit diffiniri tempus adventus eius, ut eum venturum dicamus infra istos, verbi gratia, vel quinquaginta, vel centum annos, vel quotlibet seu maioris numeri seu minoris annorum; et infra: si autem nec hoc te comprehendisse praesumis, hoc sentis quod ego. In primitiva etiam Ecclesia, ut Hieronymus narrat in Lib. de illustribus viris, et Eusebius in ecclesiastica historia, quorundam doctrina est reprobata, propter hoc quod adventum domini instare dicebant, sicut et isti nunc dicere videntur. Non ergo potest quantumlibet spatium determinari, parvum vel magnum tempus, quo finis mundi, in quo Christus et Antichristus expectantur, expectetur. Et propter hoc dicitur I Thess. V, 2, quod dies domini sicut fur veniet: et Matth. XXIV, 38: sicut in diebus Noe non cognoverunt donec venit diluvium, et tulit omnes; ita erit adventus filii hominis. Unde etiam Augustinus in epistola ad Hesychium proponit tres adventum domini expectantes: quorum unus citius, alter tardius dominum putat esse venturum; tertius suam de hoc ignorantiam confitetur: et hunc magis commendat, primum vero magis increpat.

La risposta di Tommaso, che segue Agostino, è chiara: se esistono passi del Nuovo Testamento che parlano di fine imminente, ne esistono altri (tra i quali il nostro) che affermano chiaramente l'impossibilità di individuare anticipatamente il momento del ritorno di Cristo. E ciò valga anche oggi. Il capitolo continua passando in rassegna e discutendo otto segni dell'avvento dell'anticristo.

Commenti

Post popolari in questo blog

Ego sum Via

Le Nozze

Filautia, piacere e dolore nella Questione 58 a Talassio di S. Massimo il Confessore